DÖGEP KONUSU: Kur'an öğretiminde verimlilik, Kur'an-ı Kerim öğretim yöntem ve teknikleri

   EYLEM TÜRÜ: Uygulama Düşünce Sunum/İyi Örnek Paylaşıyoruz.

    KATILIMCILAR: Hasankeyf ilçe Milli Eğitim Şube Müdürü Rıdvan AY, Hasankeyf Anadolu İmam Hatip Lisesi Okul Müdürü Aydın ÖZEN ve ilçede görev alan din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenleri. (Toplam Katılımcı 9 Kişi)

    

1.KUR'AN-I KERİM ÖĞRETİMİNDE VERİMLİLİK

       Kur'an-ı Kerim, "Hz. Muhammed (s.a.v.)'e vahiy yoluyla indirilmiş bütün insanlığa rehber olarak gönderilen ve kıyamete kadar da hükmü geçerli olan en son ilahî kitaptır. İslam dininin iki temel kaynağının birincisidir. Dolayısıyla Kur'an-ı Kerim, İslâm dininde merkezî bir yere ve öneme sahiptir. Müslümanlar inanç ve ibadetlerinde, ahlaki davranışlarında ve gündelik yaşamlarında Kur'an-ı Kerim'i esas alırlar. Bu bakımdan Kur'an-ı Kerim'in bütün yönleriyle tanınması ve öğrenilmesi ihmal edilemez bir görevdir.

       Kur'an-ı Kerim, Arapça bir kitaptır. Bu nedenle Arap alfabesinin fonetiğine uygun olarak öğrenilmesi ve okunması gerekir. Kur'an-ı Kerim'in, diğer Arapça metinlerden farklı olarak kendine özgü bir okunma biçimi vardır. Asr-ı saadetten itibaren Müslümanlar Kur'an'ın en doğru şekilde okunmasına ve sonraki nesillere aktarılmasına özel bir önem vermişlerdir.

     Kur'an-ı Kerim'i içeriğinden haberdar olmaksızın sadece yüzünden veya ezbere okumak tam ve ideal bir okuma değildir. Kur'an anlaşılması gereken bir kitaptır. Bu yüzden Kur'an ayetlerinin meallerinin öğrenilmesi de ihmal edilmemelidir. Kur'an-ı Kerim'in anlamını da doğru ve güzel bir Türkçe ile öğrencilere aktarmak Kur'an kıraatini tamamlayan bir unsurudur.

      Bu ihtiyaçlara binaen Anadolu imam hatip liselerinde ve imam hatip ortaokullarında Kur'an-ı Kerim dersi yer almakta bu dersin öğretim programında, bütün sınıflar düzeyinde okuma, ezberleme ve anlama öğrenme alanları belirlenmiştir. Öncelikle doğru, düzgün ve güzel Kur'an okuma becerisinin kazandırılmasının öncelendiği bu derste İmam Hatip öğrencilerinden okuma becerilerinin geliştirilmesi; namazlarda, çeşitli cemiyetlerde ve zamanlarda meclise uygun Kur'an tilâvetinde bulunabilmelerinin sağlanması ve bazı metinlerin anlamlarının öğretilmesi hedeflenmiştir.

 

      Kur'an eğitim ve öğretiminin verimliliği, eğitmenin niteliğiyle, kullandığı yöntem ve metotlarla doğru orantılıdır. Bu sebeple konu alanında istenilen başarı ancak öğretim yöntem ve tekniklerini çok iyi bilen, öğrencilerle iyi iletişim kurabilen, yeniliklere açık ve kendisini sürekli yenileyebilen vasıflı öğreticiler/eğitmenler sayesinde gerçekleştirilebilir.  İyi bir Kur'an eğitimi için seçilecek hocanın okutuculuğu yanında okuyuculuk özelliği de olmalıdır. Kur'an eğitim ve öğretiminde başarı mevzuat ya da müfredatta değil, Kur'an öğretmeninin ehliyetinde aranmalıdır. Din eğitimi veren okullarda bu dersin ehliyetsiz, sıradan kişiler tarafından verilmesi en başta öğrenciler adına en büyük talihsizliktir. Çünkü uygulamalardaki eksiklik ya da hatalar, o öğrencinin Kur'an okuyuşlarında daha sonra onarılması güç tahribatlara neden olmaktadır. Bu hususla beraber Kuranı Kerim öğretim ve yöntem teknikleri   üzerine neler yapılabileceği ile alakalı olarak bu konuları aşağıda ele alacağız.   

2. KUR'AN-I KERİM ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

1-Harf Ta'limi Yaptırmak: Bu uygulama, özellikle yüzüne okuma derslerinin ilk on beş dakikalık bölümünde yapılmalıdır. Önce öğretmen ardından da öğrenciler koro halinde bu tatbikata katılmalıdır. Koro halinde okuyan öğrencileri gerektiği zaman tek tek dinlemekte de fayda vardır. Bu uygulama, doğru kur'an okumanın ve okutmanın, talebeyi derste zihnen bulundurmanın önemli bir safhasıdır.

 

2- Ezber Yahut Yüzüne Takip Edilecek Ayet ve Sureleri Öğrencilere Okumak: Bu uygulamada öğretmen ilgili bölümü bir ya da birkaç kez okumalı, ardından Kur'an okuyuş seviyeleri daha üst derecede olan öğrencilerin okumasına fırsat vermelidir. Zamanın kısıtlı, öğrenci sayısının da yoğun olduğu durumlarda her öğrenciden bir miktar dinlenirken; az sayıda öğrenciye geniş zaman diliminde verilecek derslerde ise ilgili Kur'an metinleri bol miktarda okutulmalıdır.

 

3- Ezber Sûrelerini Her Öğrenciden Dinlemek: Öğretmen her hafta bir önceki hafta içinde ezber verdiği ayet ya da sureleri her öğrenciden bütünüyle dinleyip gerekli değerlendirmeyi yapmalıdır. Bu uygulama, öğrenciyi derse karşı daha hazırlıklı ve disiplinli kıldığı gibi, öğretmenin de öğrencilerini kontrol etmesini kolaylaştırır. Öğretmen bu uygulamada ilgili surenin tamamını dinlemek durumundadır. Çünkü Kur'an-ı Kerim dersi hüviyeti itibariyle bütüncül bir durum arz eder. Örneğin; Fatiha Suresinin bir kısmının ihmal edilmesi sağlıklı değildir. Zira öğrencinin nerede hata yapacağını kestirmek kolay olmaz. Özetle, ezber programı az ya da çok olsun baştan sona dinlenmelidir.

 

4- Öğrencilere Hazırlık Süresi Vermek:Özellikle yüzüne okuma derslerinin başında ilgili bölümü birkaç dakika hazır hale getirmeleri hususunda öğrencilere bir süre verilmesi de dersin verimi bakımından yararlıdır.

 

5- Okunacak Sûreleri/Âyetleri Öğrenciye Önceden Bildirmek: Bu uygulama, öğrencinin okuyacağı yeri bilmesi nedeniyle derse hazır gelmesini gerektirecektir.

 

6- Öğrencilere Kur'an Okuma Tavrını Benimsetmek: Müslümanlar asırlardan beri Kur'an'ın kıratına özel bir alaka göstermiş; çocuklarına küçük yaştan itibaren Kur'an eğitim ve öğretimi vermiştir. Bu çerçevede tesis ettikleri eğitim kurumlarında birbirinden kıymetli Kur'an okuyucuları ve hafızlar yetiştirmişlerdir. Kur'an'ı, kendine özgü kuralları içerisinde "Kur'an tavrıyla" okuyup okutmanın, öğrenip öğretmenin gayreti içerisinde olmuşlardır. Öğrencilere bu tavrı öğretmek, seçkin Kur'an okuyucularının ve hafızlarının sesini dinletmek, doğru telaffuz ve tavrı elde etmeleri hususunda yardımcı olmak gerekir.

 

7- Ses Kayıt ve Görüntü Cihazlarından Yararlanmak: Güzel Kur'an okuyan meşhur hafızların seslerini , Kur'an etkinliklerini teknolojinin sunduğu imkanlardan yararlanmak suretiyle öğrenciye seyrettirmek Kur'an dersine olumlu katkılar sağlayacaktır.

 

8-Kalfa Sistemini Kullanmak: Kur'an okuyuş seviyesi daha iyi durumda olan öğrencilerin bu hususta zayıf olan arkadaşlarına yardımcı olmaları noktasında onları yönlendirip grup çalışmaları yapmalarına zemin hazırlamakta bu eğitimde önemli bir uygulamadır.

 

9-Eski Ezberleri Tekrar Ettirmek: Bir önceki sınıfta ezber yapılan surelerin tekrarından sonra yeni ezberlere geçmek de program bütünlüğü bakımından önemlidir.

 

10- Öğrencileri Derste Numaralandırmak: Yüzüne okuma derslerinde bir öğrencinin okuyup diğerlerinin dinlemesi durumunda oluşabilecek monotonluğu ortadan kaldırmak ve her öğrenciyi daha aktif hale getirmek için onları numaralandırmak gerekmektedir. Bu durumda bir öğrenci kendisine ne zaman sıra geleceğini bilmediği için her an teyakkuz halinde olacak ister okusun ister dinlesin kendisini bütünüyle derse verecektir.

 

11- Çok Zayıf Öğrencilerin Durumunu Dikkate Almak: Güzel Kur'an okuma işi bir yetenek olduğundan, bu hususta çok gayret etmesine rağmen istenilen düzeyde okumakta zorlanan öğrencilerin üzerine gitmemek; sınavlarda onlara biraz daha müsamaha ile davranmak da olumlu bir yaklaşımdır.

 

12- Israrla Koro Halinde Okumayı Sürdürmek: Bu uygulamanın sağladığı katkı şudur: Her öğrenci okumaya iştirak eder. Katılım nedeniyle öğrencilerdeki okuma heyecanı her geçen gün daha da azalır. Öğrencide kendine güven oluşur. Koro halinde okuyuş esnasında adeta her öğrenci okunan bölümlerine tamamını öğretmenine okumuş ve ondan dinlemiş olur. Öğretmenden gelen doğru sesler telaffuz edile edile öğrencinin hafızasına yerleşir. Toplu okuma öğrencileri hep ders ile meşgul etmiş olur. Kısa zamanda çok öğrenciye bol miktarda okuma ve onlardan dinleme imkanını vermek suretiyle öğretmenin işini kolaylaştırır.

 

13- Koro Halinde Toplu Okumalar İçin Okul İdaresi Özel Bir Mekan Tahsis Etmelidir: Koro halindeki okumalardan diğer sınıfların rahatsız olmamaları, Kur'an dersinin yapıldığı sınıflarda ise daha rahat okuma yapılabilmesi için okul idaresinin geniş, aydınlık ve ses yansıtma özelliği olan bir mekanı tahsis etmesi Kur'an eğitimine önemli katkılar sağlayacaktır.

 

14-Dersleri Kıraat Ağırlıklı Meal Katkılı İşlemek: Gerek ezber gerekse yüzüne okunacak pasajlardaki mesaj içerikli ayetler üzerinde zaman zaman durup, öğrencilerin duygu ve düşüncelerini öğrenmek, onlarla birlikte düşünmek, bu mesajların günümüz insanının kişisel ve toplumsal hayatına nasıl seslendiğini onlarla birlikte tartışmak ta bir Kur'an dersinde olması gereken aktivitedir.

 

15- Tecvid Bilgilerini Kısa ve Açık Bir Anlatımla Öğretmek: Öğretmen, nazari tecvid bilgilerini çok kısa cümlelerle formüle ederek öğrettikten sonra yüzüne okuma derslerinde uygulamaya ağırlık vermelidir. Tecvid ıstılahlarının orjinalitesini bozmadan belletmek, tanımları öğrencinin anlayacağı şekilde vermek esastır.

(NOT: Yukarıda ele aldığımız hususlar Din Öğretimi Genel Müdür Nazif YILMAZ ve Dr. Fatih ÇOLLAK hocamızın çalışmalarından derlenmiştir.)